استاد عبدالرحمن پیرانی دبیرکل جماعت دعوت و اصلاح درباب روزه و ماه صیام برای اعضای دفتر مرکزی سخنرانی کرد.

مشروح سخنان استاد پیرانی به شرح زیر است: 

أعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله الصلاة و السلام علی رسول‌الله و علی آله و اصحابه و من والاه

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا كُتِبَ عَلَيكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِن قَبلِكُم لَعَلَّكُم تَتَّقونَ» (البقره: ١٨٣)

اخیراً برخی از رهبران بیداری اسلامی، نکته‌ی مهمی را مورد توجّه قرار داده‌اند که ناظر بر تقسیم‌بندی مخاطبان دین به دو دسته‌ است:

دسته‌ی نخست کسانی هستند که دعوت دین را پذیرفته و اجابت کرده‌اند که آن‌ها را «امّت اجابت» می‌نامند و دسته‌ی دوم تمامی انسان‌ها و امّت‌ها را تا روز قیامت شامل‌ می‌شود که دعوت اسلام را اجابت نکرده‌اند و «امّت دعوت» نامیده می‌شوند. در قرآن کریم، هرجا سخن از امّتِ اجابت به میان آمده، آن‌ها را متناسب با اجابت‌شان توصیف کرده‌ است؛ مثلاً در آیه‌ی وجوب روزه که یکی از احکام دین محسوب می‌شود، خداوند امّتِ اجابت را با وصف « يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا...» خطاب قرار می‌دهد و این خطاب برای این امّت، هم مایه‌ی «افتخار»است و هم برای‌شان «مسئولیت» می‌آفریند. از یکسو مایه‌ی «افتخار» بدان جهت که براساس فهم و درک و دقتِ عمل و نیز با فضیلتِ ایمان، ممتاز گشته‌اند، و از سوی دیگر صاحبِ «مسئولیت‌» هستند بدان سبب که فرمان خدا را پذیرفته‌اند و باید آن فرامین را بصورت تمام و کمال ادا نمایند. 

وصف « يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا» یادآور یک عهد و پیمان است؛ پیمانی که عبارت از «كُتِبَ عَلَيكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِن قَبلِكُم» می‌باشد. چنان نیست که این پیمان(فریضه‌ی صیام)، تنها بر امّت پیامبر(ص) واجب بوده باشد؛ بلکه یک عبادتِ قدیمی است که همه‌ی باورمندانِ تاریخ و امّت‌ها و انبیاء –از آدم گرفته تا خاتم- بدان اعتقاد و التزام داشته‌اند. حتی در میانِ تمدّن‌های غیراسلامی(مصری‌ها، یونانی‌ها، رومی‌ها، هندی‌ها و امثالهم) مقوله‌ی روزه به شکلی شاید متفاوت، مطرح بوده است. گفته‌ می‌شود حتی بت‌پرستان، زمانیکه مرتکبِ امری خلافِ تعالیم بت‌پرستی‌شان می‌شده‌اند، خود را با روزه‌گرفتن جریمه می‌کرده‌اند تا بلکه مجدداً رضایت اربابان خود را کسب نمایند. جایگاه تکلیفی «روزه» نیز در ادیان الهی مشخص است.  گفته می‌شود سیدنا موسی(ع) چهل روز، روزه گرفته‌اند؛ روایت شده که قوم یهود نیز به علل و مناسبت‌های مختلف، گاهی یک‌ماه و گاهی یک‌هفته روزه گرفته‌اند؛ یا مثلاً نصارا که روزه‌ی کبیر را دارند؛ یا حواریون و یا رهبران کلیساها انواعی از روزه‌ها را مدّنظر داشته‌اند. به همین خاطر است که خداوند روی این موضوع که «روزه» یک عبادتِ قدیمی در میانِ همه‌ی امّت‌هاست تأکید ویژه‌ای دارد.

این عبادتِ قدیمی، قرینه‌ی تقوا و پرهیزکاری است و ثمره‌اش نزدیک شدن به خداوند می‌باشد؛ همچنانکه در ادامه‌ی آیه نیز اشاره شده «لَعَلَّكُم تَتَّقونَ»(بلکه پرهیزکار گردید)؛ به بیان دیگر، «روزه‌« سببِ تقویتِ «شفافیت»، «حساسیت» و «خشیت» بندگان از خداوند می‌شود، از این‌رو، هدف اصلی روزه، تقویتِ تقواست.

بحث دیگری که عالمان اسلامی مطرح کرده‌اند موضوعی تحتِ عنوان «ملکه‌ی علم» و «ملکه‌ی عمل» است که اخیراً در همایش برگزار شده توسط اتحاد جهانی علمای مسلمان، بدان پرداختند؛ این موضوع به جریان «شکل‌گیری و تقویت ملکه‌ی علم و ملکه‌ی عمل» اشاره دارد و آن را در تعالیم دینی، بسیار حائز اهمیّت می‌داند. مثلا بسیاری از انسان‌ها به صورت طبیعی عادل، صابر یا شکیبا نیستند؛ بلکه زمانی عادل یا صابر می‌شوند که بر روی این قضیه، بصورت تدریجی کار  کنند و آن را به «ملکه» تبدیل گردانند. آنگاه در جایی که باید صبور باشند آن شکیبایی را می‌توانند از خود نشان‌ ‌دهند و می‌توان گفت که این وصف، تبدیل به یک ملکه شده است.

یا مثلاً ویژگی‌هایی نظیر «اعتدال و وسطیت»، «قضاوتِ نیکو داشتن در مورد دیگران»، «حرکتِ معتدل و میانه‌روانه»، «برداشتنِ قدم‌های شمرده و سنجیده» و امثال این‌ها که ضامنِ رعایتِ حدودِ خداوند می‌باشند و خروج از این حدود، آدمی را در ورطه‌ی ظلم‌ورزی می‌افکند.« تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَعْتَدُوهَا وَمَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ».

روزه‌ای‌ که باعث می‌شود یک بنده، از اموری که حلال است پرهیز کند و امور مباح یا طیّب را در طول روز ترک کند ، چنین روزه‌ای قطعاً به طریق أولی ترکِ حرام‌ها و پرهیز از آن‌ها را برای آدمی آسان‌تر می‌نماید و باعث می‌شود که آن رفتار، «ملکه‌ی عمل» گردد و ترکِ گناه و شکیبایی را تقویت کند و التزام به واجبات را در بندگان، دو چندان نماید.  روزه همچنین انسان را در جایگاهی قرار ‌می‌دهد که دارای ثباتِ قدم باشد و بتواند با معیارهایی که می‌شناسد عمل و رفتار کند و همچنین حسِّ مراقبت خداوند از بنده را در وجودش تقویت می‌کند و آدمی را بر قدرت شهوانی خویش –که مشوّق ارتکابِ گناه است- غالب می‌نماید، که البته در حدیث نیز آمده «الصیام جُنة»؛ یعنی روزه، سِپَر(گناهان) است؛ سِپَری که مانع از ارتکاب گناه و لغزش می‌شود.

در ادامه‌ی آیه آمده که «أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ»؛ یعنی ادای فریضه‌ی صیام، در روزهای محدود و پایان‌پذیری صورت می‌گیرد که اشاره‌ به این دارد «از  حدّاقل‌ فرصت‌ها، حداکثر استفاده را ببریم» تا زمانِ اتمام ماهِ مبارکِ رمضان –بخاطر استفاده‌ی بهینه از این ایام- احساس خوب و خوشایند و رضایت‌بخشی داشته باشیم.

امیدوارم که خدای مهربان در این ماهِ مبارک، رحمت و مغفرت و رهایی از آتش دوزخ را سهم ما و همه‌ی مؤمنان قرار دهد.

آمین والحمد لله رب العالمین

والسلام علیکم ورحمة‌الله وبرکاته